Yrd.Doç.Dr. Bayram BAŞ
Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü
Özet
Bu çalışma, Millî Eğitim Bakanlığı’nca tavsiye edilmiş İlköğretim Yüz Temel Eser’in içerisinden seçilmiş, 84 (seksen dört) adet örneklem üzerine “ana tema ve alt tema” incelemelerini kapsamaktadır. İlköğretim Türkçe dersi ikinci kademe programında belirlenmiş on dört ana tema ve yüz on altı adet alt tema, belirlenen eserler içinde aranmış ve tespit edilmiştir. Ana tema ve alt temaların istatistikleri çıkarılmış ve çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Hazırlanan ana tema ve alt tema listeleri, öğrencilere, öğretmenlere, ailelere ve ilgili okuyuculara, eserlere dair ön fikir verecek niteliktedir. İlköğretim Yüz Temel eser içinden seçilen bazı örnekler, türlerine de dikkat edilerek sınıf seviyelerine göre derecelendirilmiştir. Bunların yanında, ülkemizde İlköğretim Yüz Temel Eser’e yöneltilen eleştiriler de değerlendirilmeye alınmış ve çözüme dair önerilerde de bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İlköğretim Yüz Temel Eser, ana tema, alt tema.
GİRİŞ
İlköğretim okullarına tavsiye edilecek ve okutulacak İlköğretim Yüz Temel Eser, 04/08/2005 tarih ve 2005/70 sayılı genelge ile seksen bir il valiliğine duyurulmuştur. 19/08/2004 tarihinde yine bir genelge ile ortaöğretim okullarına yönelik hazırlanan Yüz Temel Eserin, ardından yapılan ikinci çalışma birçok eleştiriye de hedef olmuştur. Bakanlık yayımladığı genelgede ilköğretim okullarında okutulacak eserlerle ilgili şu esaslara yer vermiştir:
Ortak duygu ve bilincin oluşması amacıyla belirlenen Yüz Temel Eserin;
1. Öğrencilerin sosyal ve kültürel etkinliklerde faydalanmaları, boş zamanlarını değerlendirmek üzere öncelikle başvurabilecekleri kaynak eserler olarak tavsiye edilmesi,
2. Tavsiyesinin öğrencilerin sınıf seviyeleri ve öğretim programları dikkate alınarak zümre öğretmenler kurulunca yapılması,
3. Türkçe dersi müfredatı ile ilişkilendirilip okutulması,
4. Çoğunu okuyan öğrencilere Bayrak Törenlerinde ödül verilmesi,
5. Tanıtımları için konularını içeren münazara ve dinleti programlarının düzenlenmesi, dramaların hazırlanması hususlarına özen gösterilecektir.
Ayrıca öğrencilerimize okuma alışkanlığı kazandırmak amacıyla okul idaresince hafta içi belirlenecek bir günde 30 dakikalık “Okuma Saati” uygulaması yapılacak, okul kütüphaneleri öğrencilerin severek ve isteyerek gidecekleri sıcak ve sevimli mekânlar hâline dönüştürülecektir.
Yayımlandığı günden bu yana yüzlerce yorum alan bu listeye dair temel eleştirileri şöyle sıralayabiliriz:
1. Talim ve Terbiye Kurulu’nun Şubat/2003 tarihine dek yürüttüğü tavsiyeli kitaplar çalışmasının devamı niteliğindedir.
2. Hayatta olmayan yazarların eserlerinin listeye dâhil edilmemesinin mantıklı bir gerekçesi yoktur.
3. Telif problemi olmayan eserler, yüzlerce yayınevi tarafından rant pazarına dönüştürülmüştür.
4. Dünya edebiyatından seçilen örnekler, çevirmen ve yayınevi açısından sınırlandırılmamıştır.
5. Çeviri metinleri farklı hacimlerle yayımlanarak orijinallikleri bozulmuştur.
6. Bu uygulamanın bir alt yapısı yoktur.
7. Tavsiye listesi zorlayıcı biçimde, dayatma hâline dönüşmüştür.
8. “Seçmeler” biçiminde belirtilen eserlerde bir sınırlama yapılmamıştır. (Sait Faik’ten Seçmeler derken yazarın hangi hikâyeleri kastedilmektedir? vb.)
9. İbrahim Zeki Burdurlu’nun Anılarda Öyküler’i ve Atatürk’e dair kötü sıfatlar kullandığı iddia edilen Fransız yazar Antoine De Saint Exupery’nin Küçük Prens’i listeden çıkarıldıktan sonra bunların yerine Mehmet Akif Ersoy ve Necip Fazıl Kısakürek’ten seçmelerin listeye dâhil edilmesinde bir gerekçe gösterilmemiştir.
10. Eserlerin birçoğu klasik özelliğe sahip değildir.
11. Uygulama Türkçe öğretimi programını desteklememektedir ve okuma programı ile ilişkilendirilememiştir.
12. Kitapların seçimindeki ölçütler belirsizlik taşımaktadır ve kitaplar sınıf seviyelerine göre derecelendirilmemiştir.
13. Liste 5-8. sınıf aralığı ile sabitlenmiştir ve okul öncesi ile 1-4. sınıflar uygulamaya dâhil edilmemiştir.
14. Öğrenci, öğretmen ve aileler kitap seçiminde devre dışı bırakılmıştır. Özellikle de kendi okuyacağı kitabı seçebilme özelliğine sahip olacak öğrenci profili yıkılmıştır.
15. Yayımlanmamış kitaplar, “Hazırlatılacak Eserler” biçiminde önerilmiştir.
16. Öğretmenler bu eserleri tanıyacak biçimde yetiştirilmemiştir ve doğal olarak eğitim ortamında kopukluklar yaşanacaktır.
17. Eserler çocukların yaş ve gelişim seviyelerine uygun değildir ve eserlerin birçoğu konu, içerik ve ifade açısından çocuklara uygun özellik taşımamaktadır.
18. Eserler ilköğretim kademesi yerine, bilişsel, dilsel ve fiziksel gelişimini tamamlamış ilk gençlik ve gençlik dönemine hitap etmektedirler.
19. Bazı eserler çocukların duygu, düşünce ve ruh sağlığına zarar verecek içeriğe sahiptir.
20. Böyle bir uygulama ile çocuklara okuma alışkanlığı kazandırılamaz, tam tersi bir durum meydana gelebilir.
Çalışmamızın ana amacı İlköğretim Yüz Temel Eser eleştirisi olmadığı için yukarıda sıralanan hususları kısa bir şekilde değerlendirmeye çalışalım. Öncelikle belirtmek gerekir ki, düzeyi her ne olursa olsun hedef kitleye kitap tavsiye edebilmenin ilk aşaması, böyle bir uygulamaya alt yapı hazırlayabilmektir. Özellikle ilköğretim kademesi gibi gelişim aralığı belli olan zümreler için durum daha önemlidir. Şöyle bir üçleme, durumu özetleyebilir: 1. Kendi kitabını kendi seçebilecek bir öğrenci profili meydana oluşturmak. 2. Öğrenci profili ile paralel yönde ancak nitelikli okuma kültürüne sahip öğretmen yetiştirmek ve yine bu yönde bilinçlenmiş bir aile modeli oluşturmak. 3. Öğrenci, öğretmen ve ailelere hitap edebilecek, bireyi maddi bir dar boğaza sokmayacak şekilde kurulmuş kütüphane hizmeti verebilmek. Tüm bu şartlar gerçekleşmediği müddetçe, tavsiye edilecek listeler, ülkedeki her birey ve birim tarafından onay almış olsa bile istenilen amaca ulaşılamaz. Sonuçta okuma, her bireyi toplumla bağlantılı olarak kapsayan bir kültürlenme işidir.
İlköğretim Yüz Temel Eser’e yöneltilen eleştiriler, ne görmezlikten gelinebilir ne de göz ardı edilebilir niteliktedir. Ancak asıl eleştirilerin mevcut seçimden çok, ölçüt alma, işleme ve değerlendirme basamaklarına olduğu da belirtilmelidir. Her yıl on binlerce çocuk kitabının basıldığı ülkemizde, bu sahaya yıllarını vermiş kalemler karşısında, çocuk kitabı yazarlığına bilinçsizce girişen, edebî ve estetik değerlerden yoksun birçok kişi ve bunun yanında korsan çevirmen gerçeği de karşımızda durmaktadır.
İlköğretim seviyesinde çocuklara tavsiye edilecek kitapların büyük bir kısmı amaçlı olarak hazırlanmalı ve seviyelendirilmelidir. Bu gereklilikten “doğrudan çocuklar için yazılmayan kitaplar çocuklara sunulamaz” gibi bir çıkarım sağlamak da kültürlenme sürecine aksi bir durum teşkil eder. Çocuk kitaplarının derecelendirilmesi belirli türleri dikkate alarak sınıf ya da yaş seviyesine göre olabilir. Batı ülkelerinde klasik olan eserler, birinci sınıftan onuncu sınıfa kadar düzenlenmiştir. Mesela Shakespeare’in bir eseri birinci sınıfta da okutulabilir, sonuncu sınıfta da. Bunun ölçütü de temaların çocuğun gelişim düzeyi ile ilişkisi göz ardı edilmeden, bağlam içerisinde, kelime grubu seçimi, cümle çeşidi vb. unsurlara dikkat etmek koşuluyla belirlenmiş söz varlığı listelerine bağlı olarak oluşturulacak metinlerle meydana gelebilir. Söz varlığı ölçütlerindeki en belirleyici unsur da kelime listeleridir. Aynı kitap, 200, 400, 600… 2000 vb. sayı aralıklarını dikkate alarak oluşturulmuş farklı kelime listelerine bağlı olarak birçok sınıfa göre hazırlanabilir. Ülkemizde, ilk sınıftan son sınıfa kadar eğitim sürecinde kullanılacak kelime listelerine dair devlet tarafından belirlenmiş veriler olmadığı için derecelendirme yazara göre değişiklik göstermektedir. Son yıllarda birçok çocuk kitabının üzerinde +9, 3-5. sınıflar içindir vb. ibarelere rastlanmaktadır. Bu ibareleri koyan kişi ya da yayınevleri hangi ölçütleri dikkate alarak böyle bir seviyelendirmeye gitmiştir? Buna dair kaç kitap da yönerge mevcuttur? Yönergesi olanların hangisinde kesin ölçütler vardır?
Bu açıklamalar doğrultusunda iki durum netleşmelidir:
1. Çocuklar için yazacak yazarlar, belirlenecek kelime ve tema listeleri çerçevesinde eserlerini oluşturabilirler.
2. Hiçbir yazar belirlenmiş bir kelime ya da tema listesine göre yazmak zorunda değildir.
Meseleyi bir zorunluluk hâli ile düşünmek yerine iki ana yolda işlemek daha makuldür. Birincisi, yazarlar yapılan birçok söz varlığı araştırmasına dayanarak ya da devlet projesiyle yapılacak ve oluşturulacak tavsiyeli kelime listeleri ve tema listelerine dayanarak çocuk kitabı hazırlamaya teşvik edilmelidir. İkincisi de, hâli hazırda yazılmış eserler içinden klasik değere sahip olanları günümüz Türkçesine uygun bir hâlde öğrencilere sunulmalıdır. Birinci durum eğitim sürecinin bir gerekliliğidir ve okuma açısından amaçlı bir kültürlenme ortamı oluşturmanın temel basamağıdır. İkinci durum ise mevcut ya da oluşacak okuma kültürünün gelişimine katkıdır. Mesela, İlköğretim Yüz Temel Eser içinde yer alan, Reşat Nuri Güntekin’in Miskinler Tekkesi, Tarık Buğra’nın Osmancık’ı, Feridun Fazıl Tülbentçi’nin Barbaros Hayrettin Geliyor’u vb. eserler bir öğrenci tarafından bir şekilde temin edilip okunmak istense, ki okunmaktadırlar da, buna engel olmak ne kadar doğrudur? Birçok eseri çocukların seviyesine indirmek maksadıyla küçültmek yerine, yer yer amaçlı bir şekilde çocukları büyütmek ve onlara bu sahayı açmak daha anlamlı ve doğru olacaktır.
Okumanın eğitim sürecinde aile ve öğretmen gözetiminde yapılabilmesi ne kadar önemli ise bunlar dışında bağımsız okuma alanları yaratmak da o kadar anlamlıdır. Elbette ki çocuğun gelişim düzeyine ters ve çocuğu toplum değerlerine zıt tutumlara sürükleyecek okuma materyallerine yönelik önlemler alınmalı ve belirli noktalarda sınırlandırmalar yapılmalıdır. Ancak bu iş, koca Türk edebiyatını bir kalemde devre dışı bırakıp, belirli bir örneklemle sınırlı tutularak da yapılamaz. Çocuk ve çocuk edebiyatı ile alakası olmayan Batı edebiyatının La Fontaine’i, Daniel Defoe’si, Jonathan Swift’i Lewis Carroll’u ve benzerlerinin kitapları bugün dünyaya mal olmuşken, bizim Namık Kemal, Hüseyin Rahmi, Ahmet Rasim, Ömer Seyfettin, Reşat Nuri, Yakup Kadri vb. nice insanımız tüm dünyaya mal olamaz mı? Yüz Temel Eser’e yapılan eleştirilerde kimi zaman ipin ucu kaçmaktadır. Dede Korkut destanlarının orijinal dilindeki bazı kelimelerin günümüz Türkçesinde farklı bağlamlar taşıması sebebi topyekûn sakıncalı addedilmesinin nasıl bir kazanımı olabilir? Sonuçta problem eserler ya da yazarlardan öte derecelendirme ve amaca uygun hâle getirme sorunudur. Yerli eserlerimiz için öncelikli çalışma, her yaş ya da sınıf seviyesini temel alarak, hedef kitleye uygun biçimler kazandırma işidir. Yabancı klasiklerde ise yöneltilen eleştirilerde söylendiği gibi çevirilerde ve çevirmenlerde belirli ölçütlerin ve kabullerin sağlanmasıdır.
Sonuç olarak, ülkemizde ömrünü çocuklar için edebiyat sahasına adamış insanların, yılların birikimi ile ortaya koydukları tecrübeleri de, bir şekilde Türk edebiyatına katkı sağlamış önemli kalemleri de görmezden gelmek doğru olamaz. Hedef kitleye yönelik kültürlenmenin ilk basamağı olarak yayınlar ortaya koymanın yanında, mevcut yayınları da değerlendirmeye alarak yapılacak çalışmalar okuma kültürüne büyük bir hizmet sağlayacaktır. Bu doğrultuda, hâlihazırda MEB tarafından tavsiye edilmiş eksiği gediği ve yanlışı ile bir şekilde öğrencilerle buluşturulan Yüz Temel Eser’in de daha amaçlı yönde kullanılması için çareler aranmalıdır. Bu yılın başında Millî Eğitim Bakanlığına, Çocuk Vakfı (2010) tarafından gönderilen raporda, Yüz Temel Eser’in bir an önce uygulamadan kalkması yönünde tavsiyeler olduğu gibi mevcut çalışmadan belirli sınırlamalara dikkat edilerek yararlanılmasına yönelik öneriler de mevcuttur. Bu bağlamda, çalışmamız da İlköğretim Yüz Temel Eser’den öncelikli olarak öğretmenlerimizin istifade edebilmesi yönünde bir takım değerlendirmeleri içermektedir. Yapılacak değerlendirmelerde en öncelikli işlem de İlköğretim Yüz Temel Eser’in ana ve alt temalarını belirlemektir.
İlköğretim Yüz Temel Eserde Yer Alan Tema ve Alt Temalar
İlköğretim Yüz Temel Eser’e dair genelgede (2005) tavsiyeli eserlerin hedef kitlesi 5, 6, 7 ve 8. sınıflardır. Bu sebeple çalışmamızda, İlköğretim Türkçe dersi öğretim programında belirlenmiş, 6, 7, ve 8. sınıflarına yönelik (2006:58-60) ana tema ve alt temalar dikkate alınmıştır. Programda on dört ana tema ve bunların her birinin altında ayrı ayrı olmak üzere yüz on sekiz alt tema gösterilmiştir. İlköğretime yönelik Türkçe kitaplarının hazırlanmasında kullanılan bu ana tema ve alt temalar, dinleme ve okuma metinlerinin belirlenmesinde de önem arz etmektedir. Kavramlar ve Çağrışımlar adlı ana temada yer alan “zıtlıklar”, “önce, şimdi, sonra” alt temaları, sınırlılıkları ve içerikleri dolayısıyla eserlerde taranmamıştır. Yüz on altı adet alt tema, İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinden belirlenen 84 (seksen dört) adet eserde aranmış ve tespit edilmiştir.
İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde yer alan hazırlatılacak eserler (yedi adet) değerlendirmeye alınmamıştır. Tiryaki Sözleri (Cenap Şahabettin) adlı eser özdeyişlerden meydana geldiği için; Mevlana’nın Mesnevi’sinden Seçme Hikâyeler (İlköğretim Çocukları İçin Seçme Hikâyeler), Mehmet Akif Ersoy’dan Seçmeler, Arif Nihat Asya’dan Seçme Şiirler, Necip Fazıl Kısakürek’ten Seçmeler, Sait Faik Abasıyanık’tan Seçme Hikâyeler, Karagöz ile Hacivat (İlköğretim İçin Seçme Hikâyeler), La Fontaine’den Seçmeler, Hikâyeler (Anton Çehov) adlı eserlerde seçim yapılacak bölümler belli olmadığı için bunlar da değerlendirme dışı bırakılmıştır.
Ömer Seyfettin’in Yalnız Efe’si ve Reşat Nuri Güntekin’in Tanrı Misafiri’i birer hikâyedir. Bu başlıkları taşıyan kitaplardan bunların dışında metinler de yer almaktadır. Ancak MEB’in listesinde özel olarak bu isimler yer aldığı için kitaplardaki diğer metinlerin alt tema incelemesi yapılmamıştır. Çocuk Şiirleri (İbrahim Alâettin Gövsa), Peri Kızı ile Çoban Hikayesi (Orhan Seyfi Orhon), Bir Gemi Yelken Açtı (Ali Mümtaz Arolat), Çocuklara Şiirler (Vehbi Cem Aşkun), Memleket Şiirleri Antolojisi (Osman Atilla) adlı şiir türündeki eserler de alt temalarına göre incelenmişlerdir. Bunların dışında kalan ve birden fazla yayınevince basılan eserlere dair tercih ettiğimiz yayınevleri, kaynaklar bölümünde sıraladığımız künyelerde gösterilmiştir.
Aşağıdaki tabloda ana ve alt temalarına göre İlköğretim Yüz Temel Eser gösterilmiştir. “TN” kısaltması alt tema numarasını, “ES” kısaltması ise eser sayısını göstermektedir. Her ana temanın altında “TOPLAM” verilmiştir. Bu değer, o ana temaya ait tüm alt temaların kaç farklı eserde bulunduğunu göstermektedir. Eser numaralarının karşılığı bir sonraki tabloda gösterilen eserlerin başındaki numaradır. Aynı numaranın hangi eseri karşıladığı kaynaklar bölümünde de bulunabilir. Öğrenciler, öğretmenler, aileler ve okuyucular, aşağıdaki tablodan alt tema belirleyerek eserlere yönelik ön fikir edinebilirler.
Yukarıdaki tablo, ana tema ve alt temalar esas alınarak hazırlanmıştır. Kullanışlılığı açısından bir liste daha gereklidir. İlköğretim Yüz Temel Eser içinden seçilen 84 örnekte bulunan ana tema ve alt temalar da aşağıdaki tabloda verilmiştir. “TTS” kısaltması toplam alt tema sayısını göstermektedir. Alt tema numarasının karşılığı, yukarıdaki tabloda yer alan “TM” bölümünde görülebilir.
Öğrenciler, öğretmenler, aileler ve okuyucular, ilköğretim yüz temel eserdeki alt tema çeşitliliğini aşağıdaki tablodan izleyerek ön fikir edinebilirler. Bu eğilim eser seçiminde de rehber olabilir.
Yabancı kitaplardan en çok alt temanın bulunduğu eser Gülliver’in Gezileri’dir. Yerli eser ise Ceyhun Atuf Kansu’nun Balım Kız Dalım Oğul’udur. Bu eser, Türkiye’nin farklı yörelerini tanıtan denemelerden meydana geldiği için alt tema zenginliğine sahiptir. Yerli eserlerdeki sıralama, Halide Nusret Zorlutuna’nın Benim Küçük Dostlarım, Cahit Uçuk’un Gümüş Kanat ve Dede Korkut Hikâyeleri ile sürmektedir. Zorlutuna’nın eseri bir öğretmenin anılarından oluşmaktadır. Gümüş Kanat, Kemal isminde on bir yaşındaki bir çocuğun babasının rahatsızlanmasından sonra ailesine olan katkısını birçok alt olayla inceleyen çocuk romanıdır. Dede Korkut ise binlerce yıllık kültür birikiminin ışıltılarını ve kültür unsurlarını yansıtan on iki destan metninden oluşmaktadır. Daha önce belirttiğimiz gibi tüm ilgililer yukarıdaki listede, her eserin karşısında bir arada verilmiş alt temaları inceleyerek, kendilerine yol gösterecek ön fikirleri edinebilirler. Yabancı eserler içinden tercih edilecek eserler maalesef çevirmen ve çeviri problemlerine takılabilmektedirler. Birtakım çeviriler haddinden fazla kısaltılmış olduğu için bazı alt temaların kaybolmasına da sebep olabilmektedir. Yine de yukarıda belirtilen alt temaların bağlı olduğu ana temalar bu eserlerde bulunabilirler. Sahip oldukları alt temalara göre en üstte bulunan ilk yirmi eser şöyle sıralanabilir:
Bu eserler içinde, doğrudan çocuklara yönelik hazırlanmış olanlarına, tartışmalı olmakla birlikte 32, 57, 28, 45, 38, 8, 79 ve 49 numarasına sahip olanlar gösterilebilir. Bunlardan, 38 numaralı Allı ile Fırfırı 1977 yılında TDK’den Çocuk Yazını Ödülü’nü almıştır. 79 numaralı Momo çocuk kitabı olarak tanımlansa da, aslında toplumsal bir eleştiridir. Neydim (2003:34), Momo’daki fantastik kurgunun ardına bakılınca, duman adamların tüketim toplumlarındaki temel ilişkileri ve değerleri bütün açıklığıyla yansıtan birer sembol durumunda olduklarını belirtir.
Gülliver’in Gezileri bugün çocuklara yönelik bir kitap olsa da, aslında bir eleştiridir. Özgül’ün bu yöndeki yorumu meseleyi açığa çıkarır niteliktedir (2005:364-365):
Jonathan Swift, Gülliver’in Seyahatleri’nde yumurtayı hangi tarafından kırmak gerektiği gibi sudan bir sebeple birbirine düşman olan iki ada halkını (İngiltere-İrlanda), Lilliput’ta cüce be¬denlere sığmayan egoları (İngiliz aristokrasisi), Laputa’da aptalca işlerde ömür tüke¬ten, cahil âlimleri (Oxford Üniversitesi), Houyhnhnm’ler ülkesinin insandan daha medenî atlarına alıştığı için İngiliz millettaşlarının ten kokusuna dahi tahammül ede¬meyen gemi doktorunu anlatırken papalığın yasak kitaplar listesine alınacağını tahmin etmiştir de ileride bir çocuk edebiyatçısı sayılacağına ihtimal vermemiştir.
Çalışmamızın giriş bölümünde de belirttiğimiz üzere, çocukların okuyacağı her eser doğrudan onları hedef almak zorunda değildir. Ancak ailelerin ve öğretmenlerin amaçlı olarak sınırlandırma yapmalarında da fayda vardır.
Bitmeyen Gece, ülkemizde görme engellilere yönelik çok önemli ilk hizmetleri veren Mitat Enç’e ait bir anıdır. Yirmi yaşına varmadan sıra ile iki gözünü kaybeden bir insanın, hayatında azmiyle ve çalışkanlığı ile ulaştığı başarılarını gösteren bu eser, ibret alınacak onlarca örnekle doludur. İlköğretimin son sınıfındaki öğrencilerin dikkatini çekebilecek ve okunabilecek türde bir çalışmadır. Hep O Şarkı, Osmancık ve Uluç Reis adlı eserler yazılı hâlleri ile okunabileceği gibi, seviyelendirme amacı doğrultusunda kısaltma ve sadeleştirmeye tabi de tutulabilirler ki bu yönelim de çok yararlı olacaktır. İlköğretim Yüz Temel Eser listesinde aynı şekilde kısaltma ve sadeleştirmeye muhtaç onlarca eser yer almaktadır. Tüm bu çekincelerin, yaptığımız alt tema tespiti ile biraz daha ferahlayacağı kanaatindeyiz.
On dört adet ana temanın en sıktan en aza doğru yer aldığı eserleri gösteren grafik aşağıda gösterilmiştir:
Eserlerde en fazla rastlanan ana temalar “Toplum Hayatı”, “Duygular”, “Doğa ve Evren”dir. En az bulunan ana tema ise “Bilim ve Teknoloji”dir. Yukarıdaki listeyi alt tema açısından düşündüğümüzde, eserlerde en çok kullanılan ilk 20 alt temayı şu şekilde gösterebiliriz:
İlköğretim yüz temel eserde en çok yer alan alt tema üzüntüdür. Onu takip eden ikinci alt tema ise mutluluktur. “Toplum Hayatı” ana teması genel toplamda, “Duygu” ana temasından fazla eserde bulunsa bile, alt tema açısından durum farklıdır. “Toplum Hayatı” ana temasında yer alan yardımlaşma alt teması 68 (altmış sekiz) farklı eserde kullanıldığı için genel toplamda, ait olduğu ana temanın en üst sıraya yükselmesini sağlamıştır. Yukarıda görüldüğü üzere, “Duygu” ana temasında yer alan dokuz alt tema (üzüntü, mutluluk, korku, umut, heyecan, özlem, beğenme, sitem) ilk yirmi kullanımın yaklaşık %50’sini oluşturmaktadır. Üzüntü, korku, kaygı kavramları olumsuz özelliğe sahiptir. Alt temaların içeriği irdelendiğinde, olumsuz tutumun olumlu tutuma göre öncelik gösterdiğini de söyleyebiliriz. Söz yerindeyse, bardağın dolu kısmı yerine öncelikle boş kısmı işaret edilmiştir.
Doğal afetlerden korunma (İ6), bilgisayar (G2), hasta hakları (E5) ve küreselleşme (C5) alt temaları hiçbir kitapta bulunmamaktadır. Süreli yayınlar (Ç4), müzik (J4), spor (Ğ5), kütüphaneler (Ç5), sinema (J1) gibi alt temalar da çok az eserde kullanılmışlardır. Bilgisayar ve küreselleşme günümüze ait kavramlar olduğu için yeni yazılanlar dışındaki çocuk kitaplarına girememiş alt temalardır. Aslında İlköğretim Yüz Temel Eser’de yer alan eserlerin yazılış tarihleri eski dönemlere ait olduğu için bu tür alt temaları kapsamaları da beklenemez. Yine de bu alt temaların kitaplarda bulunmaması, alt temanın önemsizliğine bağlanamaz. Bilakis günümüz dünyasının en önde tartışmaları bu alt temalarla ilgilidir.
Sevgi ana temasında en sık rastlanan alt tema insan sevgisidir. Bayrak sevgisi ve dil sevgisi alt temaları çok az eserde tespit edilebilmiştir. Millî kültür ana temasında yer alan, Türk büyükleri başlıklı alt tema 33 eserde bulunmaktadır. Toplum hayatı ana temasına dair en çok kullanılan alt temalar yardımlaşma ve dayanışmadır. Okuma kültürü, hak ve özgürlükler ve güzel sanatlar başlıklı alt temalar orta seviyede yol alırken; kavramlar ve çağrışımlar, alışkanlıklar, iletişim isimli alt temalar daha fazla kullanılmıştır.
Türkçe Derslerinde İlköğretim Yüz Temel Eserden Faydalanma
MEB’in 2005/70 sayılı genelgesinde, İlköğretim Yüz Temel Eser’in hafta içi belirlenecek bir günde 30 dakikalık “Okuma Saati” ile uygulanmasına karar alınmıştır. Öğretmen, öğrencilerin seviyesini dikkate alarak veya yürütmekte olduğu Türkçe temasına paralel olarak, yukarıda belirlenmiş alt temalardan faydalanabilir. Öğrenciye okutmak istediği konuyu, bu eserler içerisinde bulunan alt temaları inceleyerek temin edebilir. Ayrıca derslerde kullanılan okuma ve dinleme metinleri için örnekler de bu alt temalar vasıtası ile bulunabilir. Okuma saatleri öğretmen tarafından planlı olarak yürütülüp, sonraki çalışmalarla bağlı olarak değerlendirilirse öğrencinin söz varlığını zenginleştirmesine de imkân sağlanır.
Türkçe derslerinde ortak temalı ancak farklı türdeki metinler okutmak suretiyle, metinler üzerinde karşılaştırmalı çalışma ve değerlendirme ortamları da oluşabilir. İlköğretim Türkçe Programının (2006:25-26) okuma becerine dair amaçlarından “Okuduğu metni anlama ve çözümleme.” başlığı altında verilen otuz bir kazanımı edindirmeye yönelik birçok etkinlikte de İlköğretim Yüz Temel Eser içinde tespit ettiğimiz alt temalardan faydalanılabilir. Bunun yanında, Türkçe Programında (2006:54) yer alan ara disiplin alan kazanımları, işlenecek tema/metinlerle ilişkilendirilirken de bu alt temalardan yararlanılabilir.
Türkçe Programının (2006:29) okuma bölümünde “Öğrenciler İlköğretim Okullar İçin Yüz Temel Eser’i okumaya yönlendirilir. Hangi sınıfta hangi eserlerin okutulacağı Türkçe ve sınıf öğretmenlerinin ortak kararıyla belirlenir.” şeklinde bir açıklama yer almaktadır. İlköğretim Yüz Temel Eser’in seviyelendirme işi öğretmenlere bırakılmıştır. Seviyelendirme başkalarınca hazırlanacak olsa bile, öğretmen bulunduğu yörenin özellikleri ve sınıfının düzeyini dikkate alarak bazı değişikliklere gitmek durumunda kalacaktır. Kaldı ki, bir seviyelendirme de söz konusu değildir. II. Kademe Türkçe Programında (2006:57), bu konuyla bağlantılı olarak “6, 7 ve 8. Sınıflarda Yer Verilmesi Gereken Türler” başlığı altında bir tür tasnifi söz konusudur. Bu türler doğrultusunda, İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde yer alan türler de sınıf seviyelerine göre dağıtılabilir. Türkçe programındaki tür tasnifi şu şekildedir:
6. Sınıfta; şiir, hikâye, anı, masal, fabl, deneme, tiyatro, mektup
7. Sınıfta; şiir, hikâye, anı, deneme, tiyatro, sohbet (söyleşi), gezi yazısı, biyografi
8. Sınıfta; şiir, hikâye, anı, makale, roman, deneme, sohbet (söyleşi), eleştiri, destan
Roman türü 8. Sınıfta çocuklarla karşılaştırılmaktadır. Ancak İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde türü roman olan ancak uzun hikâye biçiminde birçok eser yer almaktadır. Bunlar 6. sınıftan itibaren okutulabilir. Bu tür tasnifinden de faydalanarak ve eserlerin alt tema özelliklerini de göz ardı etmeden, İlköğretim Yüz Temel Eser içinden seçtiğimiz bazı örneklerle şöyle bir seviyelendirmeye gidilebilir. “*” işareti konulan eserler sınıf seviyesi doğrultusunda kısaltma ve sadeleştirme işlemine tabi tutulabilirler:
1. Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (Cemal Süreya) deneme 6. Sınıf
2. Eşref Saat (Şevket Rado)* deneme 6. Sınıf
3. Dede Korkut Hikâyeleri (İlköğretim İçin Uyarlama)* destan 6. Sınıf
4. Ülkemin Efsaneleri (İbrahim Zeki Burdurlu) efsane 6. Sınıf
5. Aldı Sözü Anadolu (Mehmet Önder) efsane 6. Sınıf
6. Üç Minik Serçem (Necati Cumalı) hikâye 6. Sınıf
7. Nasreddin Hoca Hikâyeleri (Orhan Veli) hikâye 6. Sınıf
8. İnci’nin Maceraları (Orhan Kemal) hikâye 6. Sınıf
9. Allı ile Fırfırı (Oğuz Tansel) masal 6. Sınıf
10. Yürekdede ile Padişah (Cahit Zarifoğlu) masal 6. Sınıf
11. Billur Köşk Masalları (Tahir Alangu) masal 6. Sınıf
12. Andersen Masalları I-II masal 6. Sınıf
13. Ezop Masalları masal 6. Sınıf
14. Keloğlan Masalları (Tahir Alangu) masal 6. Sınıf
15. Serçe Kuş (Cahit Zarifoğlu) masal 6. Sınıf
16. Evvel Zaman İçinde (Eflatun Cem Güney) masal 6. Sınıf
17. Gümüş Kanat (Cahit Uçuk) roman 6. Sınıf
18. 87 Oğuz (Rakım Çalapala) roman 6. Sınıf
19. Gururlu Peri (Mehmet Seyda) roman 6. Sınıf
20. Arılar Ordusu (Bekir Yıldız) roman 6. Sınıf
21. Pinokyo (Carlo Collodi) roman 6. Sınıf
22. Çocuk Şiirleri (İbrahim Alâettin Gövsa) şiir 6. Sınıf
23. Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi (Orhan Seyfi Orhon) şiir 6. Sınıf
24. Şermin (Tevfik Fikret) şiir 6. Sınıf
25. Koçyiğit Köroğlu (Ahmet Kutsi Tecer) tiyatro 6. Sınıf
26. Balım Kız Dalım Oğul (Ceyhun Atuf Kansu) deneme 7. Sınıf
27. Falaka (Ahmet Rasim) hikâye 7. Sınıf
28. Yalnız Efe (Ömer Seyrettin) hikâye 7. Sınıf
29. Cumhuriyet Öncesi Yazarlardan Çocuklara Hikâyeler (M. Seyda) hikâye 7. Sınıf
30. Ömer’in Çocukluğu (Muallim Naci)* hikâye 7. Sınıf
31. Sevdalı Bulut (Nazım Hikmet) masal 7. Sınıf
32. Altın Işık (Ziya Gökalp) masal 7. Sınıf
33. Havaya Uçan At (Peyami Safa) masal 7. Sınıf
34. Bir Küçük Osmancık Vardı (Hasan Nail Canat) roman 7. Sınıf
35. Göl Çocukları (İbrahim Örs) roman 7. Sınıf
36. Heidi (Johanna Spyri) roman 7. Sınıf
37. Yer Altında Bir Şehir (Kemalettin Tuğcu) roman 7. Sınıf
38. Şamatalı Köy (Astrid Lindgren) roman 7. Sınıf
39. Ötleğen Kuşu (Halil Karagöz) roman 7. Sınıf
40. Pollyanna (Eleanor H. Porter) roman 7. Sınıf
41. Yonca Kız (Kemal Bilbaşar) roman 7. Sınıf
42. Kuklacı (Kemalettin Tuğcu) roman 7. Sınıf
43. Beyaz Yele (Rene Guillot) roman 7. Sınıf
44. Peter Pan (James Matthew Barrie) roman 7. Sınıf
45. Yankılı Kayalar (Yılmaz Boyunağa) roman 7. Sınıf
46. Bağrı Yanık Ömer (Mahmut Yesari) roman 7. Sınıf
47. Define Adası (Robert Louis Stevenson) roman 7. Sınıf
48. Mutlu Prens (Oscar Wilde) roman 7. Sınıf
49. Memleket Şiirleri Antolojisi (Osman Attila) şiir 7. Sınıf
50. Benim Küçük Dostlarım (Halide Nusret Zorlutuna) anı 8. Sınıf
51. Bitmeyen Gece (Mitat Enç) anı 8. Sınıf
52. Domaniç Dağlarının Yolcusu (Şukufe Nihal) anı 8. Sınıf
53. Tanrı Misafiri (Reşat Nuri Güntekin)* hikâye 8. Sınıf
54. Az Gittik Uz Gittik (Pertev Naili Boratav) masal 8. Sınıf
55. Gülliver’in Gezileri (Jonathan Swift) roman 8. Sınıf
56. Hep O Şarkı (Yakup Kadri Karaosmanoğlu)* roman 8. Sınıf
57. 0liver Twist (Charles Dickens) roman 8. Sınıf
58. Osmancık (Tarık Buğra)* roman 8. Sınıf
59. Momo (Michael Ende) roman 8. Sınıf
60. Uluç Reis (Halikarnas Balıkçısı-Cevat Şakir Kabaağaçlı) roman 8. Sınıf
61. Ölümsüz Aile (Natalie Babbitt) roman 8. Sınıf
62. Üç Silahşörler (Alexander Dumas) roman 8. Sınıf
63. Vatan Toprağı (Mükerrem Kamil Su) roman 8. Sınıf
64. Uçan Sınıf (Erich Kastner) roman 8. Sınıf
65. Alice Harikalar Ülkesinde (Lewis Carrol) roman 8. Sınıf
66. Sol Ayağım (Christy Brown) roman 8. Sınıf
67. Halime Kaptan (Rıfat Ilgaz) roman 8. Sınıf
68. İnci (John Steinbeck) roman 8. Sınıf
69. Gulyabani (Hüseyin Rahmi Gürpınar)* roman 8. Sınıf
70. Şeker PortakaIı (Jose Mauro de Vasconcelos) roman 8. Sınıf
71. Yağmur Yağdıran Kedi (Marcel Ayme) roman 8. Sınıf
72. Tom Sawyer (Mark Twain) roman 8. Sınıf
73. İnsan Ne ile Yaşar (Lev Tolstoy) roman 8. Sınıf
74. Robin Hood (Howard Pyle) roman 8. Sınıf
75. Yaşlı Adam ve Deniz (Ernest Hemingway) roman 8. Sınıf
76. 80 Günde Devr-i Alem (Jules Verne) roman 8. Sınıf
77. Barbaros Hayrettin Geliyor (Feridun Fazıl Tülbentçi) roman 8. Sınıf
78. Miskinler Tekkesi (Reşat Nuri Güntekin)* roman 8. Sınıf
79. Değirmenimden Mektuplar (Alfonse Daudet) roman 8. Sınıf
80. Çocuklara Şiirler (Vehbi Cem Aşkun) şiir 8. Sınıf
81. Bir Gemi Yelken Açtı (Ali Mümtaz Arolat) şiir 8. Sınıf
82. Vatan Yahut Silistre (Namık Kemal)* tiyatro 8. Sınıf
83. Akın (Faruk Nafiz Çamlıbel) tiyatro 8. Sınıf
Sonuç ve Öneriler:
Yaptığımız araştırmanın sonucunda şunları söyleyebiliriz:
1. Öğrencilere eser tavsiye ederken dikkat edilecek en önemli husus seviyelendirmedir. Sayı her ne olursa olsun, sınıf düzeyleri arttıkça okunacak eserin niceliği, niteliği, içeriği, söz varlığı vb. hususlar da artmalı ve tavsiye çalışması, alt yapısı olan aşamalı bir uygulamaya dönüştürülmelidir.
2. İlköğretim Yüz Temel Eser içerisinde seçme eserler ifadesi ile belirtilmiş çalışmaların, ne şekilde sınırlanacağı mutlaka belirlenmelidir. Mevlana’nın Mesnevi’si çok büyük bir metindir ve içinde birbirinden farklı yüzlerce hikâye yer almaktadır. Bunlar sınıf seviyeleri dikkate alınarak MEB gözetiminde bir ekip tarafından düzenlenmelidir. Aynı durum diğer seçme eserler için de geçerlidir.
3. Yabancı eserlerin, çevirileri ve çevirmenlerinin sınırlandırılmasına yönelik ivedi çözümler bulunmalıdır. Çalışmamızın konusu olan alt tema kavramı da bu soruna dâhildir. Bazı alt temalar, çeviri hacimlerinden dolayı kitaplardan çıkarılmaktadır.
4. İlköğretim Yüz Temel eser, alt tema açısından zengin bir birikime sahiptir. Sadece Türkçe derslerinde değil, diğer derslerde de yararlanabilecek içeriği vardır. Bu sebeple, öncelikle tüm öğretmenlerin, öğrencilerin, ayrıca ailelerin daha fazla yararlanabileceği başka araştırmalara da ihtiyaç vardır. Yukarıdaki sıraladığımız alt tema listeleri, her kitaptan örnekler sunularak daha kapsamlı bir şekilde ve farklı amaçlara göre hazırlanabilir. Bu yönde tematik ve bilişim temelli bir veri tabanı hazırlamak da faydalı olacaktır.
Kaynakça
Millî Eğitim Bakanlığı İlköğretim Genel Müdürlüğü. 2005/70 Sayılı Genelge.
Neydim, N. (2003). Çeviri Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Bu Yayınevi.
Özgül, M.K. (2003). “Edebiyatın Çocukluğu Çocukluğun Edebiyatı”. Hece. Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı. S. 104-105. s.362-376.
MEB. (2006). Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6, 7, 8. Sınıflar). (2006). Ankara: MEB.
İlköğretim Yüz Temel Eser’den Seçilenler
1. Dede Korkut Hikâyeleri (İlköğretim İçin Uyarlama). (Hz. Dr. Pervin Ergun). Akçağ Yayınları. Ankara. 2005.
2. Vatan Yahut Silistre (Namık Kemal). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
3. Ömer’in Çocukluğu (Muallim Naci). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
4. Gulyabani (Hüseyin Rahmi Gürpınar). Everest Yayınları. İstanbul. 2010.
5. Şermin (Tevfik Fikret). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
6. Altın Işık (Ziya Gökalp). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
7. Yalnız Efe (Ömer Seyrettin). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007
8. Çocuk Şiirleri (İbrahim Alâettin Gövsa). Elips Kitap. İstanbul. 2009.
9. Hep O Şarkı (Yakup Kadri Karaosmanoğlu). İletişim Yayınları. İstanbul. 2009.
10. Peri Kızı ile Çoban Hikâyesi (Orhan Seyfi Orhon). Everest Yayınları. İstanbul. 2010.
11. Uluç Reis (Halikarnas Balıkçısı-Cevat Şakir Kabaağaçlı). Bilgi Yayınevi. İstanbul. 2008.
12. Damla Damla (Ruşen Eşref Ünaydın). Tablet Yayınları. Konya. 2009.
13. Bağrı Yanık Ömer (Mahmut Yesari). Meram Yayıncılık. İstanbul. 2007.
14. Domaniç Dağlarının Yolcusu (Şukufe Nihal). Timaş Yayınları. İstanbul. 2009.
15. Evvel Zaman İçinde (Eflatun Cem Güney). Nar Yayınları. İstanbul. 2009.
16. Cumhuriyet Öncesi Yazarlardan Çocuklara Hikâyeler (Mehmet Seyda). Bilge Kültür Sanat. İstanbul. 2008.
17. Gururlu Peri (Mehmet Seyda). Bilge Kültür Sanat. İstanbul. 2009.
18. Akın (Faruk Nafiz Çamlıbel). Tablet Yayınları. Konya. 2009.
19. Havaya Uçan At (Peyami Safa). Damla Yayınları. İstanbul. 2005.
20. Benim Küçük Dostlarım (Halide Nusret Zorlutuna). Timaş Yayınları. İstanbul. 2010.
21. Sevdalı Bulut (Nazım Hikmet). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul. 2010.
22. Kuklacı (Kemalettin Tuğcu). Damla Yayınları. İstanbul. 2005.
23. Yer Altında Bir Şehir (Kemalettin Tuğcu). Pegasus Yayınları. İstanbul. 2006.
24. Koçyiğit Köroğlu (Ahmet Kutsi Tecer). Bilge Kültür Sanat. İstanbul. 2007.
25. Az Gittik Uz Gittik (Pertev Naili Boratav). İmge Kitabevi. İstanbul. 2009.
26. Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (Cemal Süreya). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul. 2010.
27. Çocuklara Şiirler (Vehbi Cem Aşkun). Elips Kitap. İstanbul. 2006.
28. 87 Oğuz (Rakım Çalapala). Bilge Kültür Sanat. İstanbul. 2006.
29. Yonca Kız (Kemal Bilbaşar). Can Yayınları. İstanbul. 2010.
30. Bitmeyen Gece (Mitat Enç). Ötüken Yayınları. İstanbul. 2008.
31. Halime Kaptan (Rıfat Ilgaz). Çınar Yayınları. İstanbul. 2009.
32. Gümüş Kanat (Cahit Uçuk). Bilge Kültür Sanat. İstanbul. 2002.
33. Vatan Toprağı (Mükerrem Kamil Su). Elips Kitap. İstanbul. 2009.
34. Barbaros Hayrettin Geliyor (Feridun Fazıl Tülbentçi). İnkılâp Kitabevi. İstanbul. 2008.
35. Eşref Saat (Şevket Rado). Elips Kitap. İstanbul. 2005.
36. Nasreddin Hoca Hikâyeleri (Orhan Veli). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul. 2010.
37. İnci’nin Maceraları (Orhan Kemal). Büyülü Fener. İstanbul. 2010.
38. Allı ile Fırfırı (Oğuz Tansel). Elips Kitap. İstanbul. 2009.
39. Keloğlan Masalları (Tahir Alangu). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul. 2010.
40. Billur Köşk Masalları (Tahir Alangu). Yapı Kredi Yayınları. İstanbul. 2010.
41. Osmancık (Tarık Buğra). Ötüken Yayınları. İstanbul. 2010.
42. Balım Kız Dalım Oğul (Ceyhun Atuf Kansu). Bilgi Yayınevi. İstanbul. 2005.
43. Falaka (Ahmet Rasim). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007
44. Bir Gemi Yelken Açtı (Ali Mümtaz Arolat). Dünya Aktüel. İstanbul. 2006.
45. Üç Minik Serçem (Necati Cumalı). Cumhuriyet Kitapları. İstanbul. 2010.
46. Memleket Şiirleri Antolojisi (Osman Atilla). Elips Kitap. İstanbul. 2008.
47. Ülkemin Efsaneleri (İbrahim Zeki Burdurlu). Tudem Yayınevi. İstanbul. 2007.
48. Aldı Sözü Anadolu (Mehmet Önder). Elips Kitap. İstanbul. 2005.
49. Göl Çocukları (İbrahim Örs). Şimşek Yayınları. İstanbul. 2005.
50. Miskinler Tekkesi (Reşat Nuri Güntekin). İnkılap Kitabevi. İstanbul. 2010.
51. Tanrı Misafiri (Reşat Nuri Güntekin). İnkılap Kitabevi. İstanbul. 2010.
52. Ötleğen Kuşu (Halil Karagöz). Boyut Yayın Grubu. İstanbul. 2005.
53. Arılar Ordusu (Bekir Yıldız). Özyürek Yayınevi. İstanbul. 2007.
54. Yankılı Kayalar (Yılmaz Boyunağa). Timaş Yayınları. İstanbul. 2010.
55. Yürekdede ile Padişah (Cahit Zarifoğlu). Beyan Yayınları. İstanbul. 1991.
56. Serçe Kuş (Cahit Zarifoğlu). Beyan Yayınları. İstanbul. 1989.
57. Bir Küçük Osmancık Vardı (Hasan Nail Canat). Timaş Yayınları. İstanbul. 2010.
58. Şeker PortakaIı (Jose Mauro de Vasconcelos). Can Yayınları. İstanbul. 2010.
59. 0liver Twist (Charles Dickens). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
60. Alice Harikalar Ülkesinde (Lewis Carrol). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
61. Gülliver’in Gezileri (Jonathan Swift). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
62. Define Adası (Robert Louis Stevenson). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
63. Robin Hood (Howard Pyle). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
64. Tom Sawyer (Mark Twain). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
65. Ezop Masalları. İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
66. Andersen Masalları. İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
67. Üç Silahşörler (Alexander Dumas). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
68. Pinokyo (Carlo Collodi). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
69. 80 Günde Devr-i Alem (Jules Verne). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
70. İnci (John Steinbeck). Remzi Kitabevi. İstanbul. 2008.
71. Beyaz Yele (Rene Guillot). Can Yayınları. İstanbul. 2010.
72. Peter Pan (James Matthew Barrie). Türkiye İş Bankası Yayınları. İstanbul. 2008.
73. Uçan Sınıf (Erich Kastner). Can Yayınları. İstanbul. 2010.
74. Yağmur Yağdıran Kedi (Marcel Ayme). Can Yayınları. İstanbul. 2008.
75. Ölümsüz Aile (Natalie Babbitt). İş Bankası Yayınları. İstanbul. 2009.
76. Yaşlı Adam ve Deniz (Ernest Hemingway). Bilgi Yayınevi. İstanbul. 2008.
77. Mutlu Prens (Oscar Wilde). Remzi Kitabevi. İstanbul. 2008.
78. Şamatalı Köy (Astrid Lindgren). Can Yayınları. İstanbul. 1990.
79. Momo (Michael Ende). Kabalcı Yayınları. İstanbul. 2004.
80. Heidi (Johanna Spyri). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
81. İnsan Ne ile Yaşar (Lev Tolstoy). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
82. Sol Ayağım (Christy Brown). Nokta Yayınları. İstanbul. 2006.
83. Değirmenimden Mektuplar (Alfonse Daudet). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
84. Pollyanna (Eleanor H. Porter). İskele Yayıncılık. İstanbul. 2007.
Bu makale; Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl/2011 ♦ Cilt/8 ♦ Sayı/15, s. 175 – 200’de yayınlanmıştır.
YAZARLAR
SÖYLEŞİ
ANKET
Yükleniyor ...